POMNIKI PRZYRODY
Fot. Mateusz Glista
fot. Łukasz Adamski
Pomniki przyrody to zwykle pojedyncze okazy przyrody ożywionej bądź nieożywionej. Najczęściej występującymi w lasach pomnikami przyrody są najstarsze i największe drzewa. W 2012 r. mieliśmy ich w całej Polsce już prawie 11 tys., z czego 8,5 tys. stanowiły właśnie drzewa.
Pomnik przyrody – termin ten został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta, niemieckiego przyrodnika i podróznika, na przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi konserwatorskiemu w ochronie przyrody. W Polsce po raz pierwszy nazwa ta padła w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza. Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo Conwentz, Dyrektor Muzeum Przyrodniczego w Gdańsku w latach 1880-1910. Pod postacią pomnika przyrody proponowano wtedy także objąć rzadkie gatunki roślin i zwierząt.
Po I Wojnie Światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz rozporządzenie Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września 1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928 roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei przydrożnych. Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.
Na gruntach zarządzanych przez Nadleśnictwo Rytel znajdują się 24 pomniki przyrody.
W brzmieniu Ustawy o ochronie przyrody, pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.
Do pomników przyrody ożywionej należą: pojedyncze krzewy, drzewa i grupy drzew odznaczające się sędziwym wiekiem, wielkością, niezwykłymi kształtami lub innymi cechami, a także zabytkowe aleje drzew. Natomiast do pomników przyrody nieożywionej należą: największe głazy narzutowe, tzw. eratyki oraz interesujące formy powierzchni ziemi np. – źródła, wodospady, jary, skałki, wywierzyska, przełomy rzeczne, jaskinie, odkrywki itp.
W 2010 roku w Polsce znajdowało się 29 472 pojedynczych drzew, 3482 grup drzew, oraz 674 alei. Pomniki przyrody ustanawia Rada Gminy lub Miasta
W nadleśnictwie Rytel wśród pomników przyrody przeważają pojedyncze drzewa (12 szt.) oraz pięć grup drzew, w większości dębów. Występują także dwa pomniki powierzchniowe, stanowiska zimoziołu północnego. Ponadto jedna aleja składająca się z jedenastu brzóz z porostami nadrzewnymi z rodzaju brodaczka i włostka, 175 szt. sosen pospolitych w wieku 206 lat. W leśnictwie Wolność znajduje się głaz narzutowy uznany za pomnik przyrody nieożywionej.
Najnowsze aktualności
Lasy – kluczowy sojusznik w walce ze zmianami klimatu
Lasy – kluczowy sojusznik w walce ze zmianami klimatu
Ukazał się raport „Statystyki zmian klimatu. Polska na tle Europy” Głównego Urzędu Statystycznego. Przedstawia aktualne dane dotyczące zmian klimatu w Polsce i Europie. Wskazuje na przyczyny, skutki oraz sposoby łagodzenia tych zmian. Dla Lasów Państwowych kluczowe jest podkreślenie roli lasów w ograniczaniu emisji gazów cieplarnianych oraz ich znaczenia w strategiach adaptacyjnych.
Od lat 70. XX wieku globalna temperatura rośnie w tempie około 0,2°C na dekadę. Europa ociepla się szybciej niż inne regiony świata – średnia temperatura na europejskich obszarach lądowych w ostatniej dekadzie była wyższa o ponad 2°C względem epoki przedprzemysłowej. W Polsce obserwujemy coraz częstsze fale upałów, susze oraz intensywne opady, które prowadzą do podtopień.
Podczas gdy w Europie powierzchnia leśna rośnie, globalnie obserwujemy odwrotny trend. Wylesianie w Amazonii, Azji Południowo-Wschodniej i Afryce Subsaharyjskiej prowadzi do dramatycznych strat w zakresie pochłaniania dwutlenku węgla. W skali światowej lasy zajmują 4,1 mld hektarów, jednak ich powierzchnia zmniejsza się głównie w wyniku przekształcania na grunty rolne i pastwiska.
W 2022 roku emisja gazów cieplarnianych w Polsce pochodziła głównie ze spalania paliw (78,1%), procesów przemysłowych (6,2%) oraz rolnictwa (8,8%). Sektor odpadów i emisji lotnych z paliw odpowiadał odpowiednio za 1,0% i 5,8% całkowitej emisji.
Dane wskazują, że w stosunku do roku bazowego 1988 Polska znacząco ograniczyła emisję gazów cieplarnianych, m.in. poprzez poprawę efektywności energetycznej i rozwój odnawialnych źródeł energii.
Lasy Państwowe pełnią strategiczną rolę w ograniczaniu skutków zmian klimatycznych, pochłaniając znaczne ilości CO₂ i przyczyniając się do redukcji emisji gazów cieplarnianych. Lasy są kluczowym elementem w walce z kryzysem klimatycznym. W Unii Europejskiej zajmują około 160 mln hektarów, co czyni je największym ekosystemem lądowym. W Polsce powierzchnia lasów wynosi ponad 9,2 mln ha, co stanowi około 30% terytorium kraju. Sektor leśny, w ramach unijnej kategorii LULUCF, znacząco przyczynia się do bilansu emisji gazów cieplarnianych, redukując emisję dwutlenku węgla oraz wspierając neutralność klimatyczną.
Lasy jako naturalny pochłaniacz CO₂
Zgodnie z danymi zawartymi w raporcie Głównego Urzędu Statystycznego, sektor leśny odgrywa kluczową rolę w pochłanianiu emisji dwutlenku węgla. Gleby leśne magazynują większą ilość węgla niż biomasa nadziemna, co stanowi istotny element strategii łagodzenia zmian klimatu. W Unii Europejskiej lasy usuwają rocznie około 236 mln ton CO2 netto, co odpowiada 7% rocznych emisji gazów cieplarnianych w UE.
Zrównoważona gospodarka leśna jako element adaptacji
Lasy Państwowe wdrażają liczne działania adaptacyjne, aby zwiększyć odporność lasów na skutki zmian klimatycznych. Wśród kluczowych strategii wymienić można:
- dobór odpornych gatunków drzew,
- zwiększenie retencji wody,
- monitorowanie zdrowotności drzewostanów,
- zarządzanie lasami w sposób zrównoważony, zapewniający jednocześnie produkcję drewna i ochronę klimatu.
Neutralność klimatyczna dzięki lasom
Lasy Państwowe odgrywają kluczową rolę w strategii neutralności klimatycznej Polski. Ich zdolność do magazynowania węgla oraz przemyślana gospodarka leśna przyczyniają się do stabilizacji klimatu i ograniczania negatywnych skutków emisji gazów cieplarnianych.
Dzięki odpowiednim działaniom adaptacyjnym i zrównoważonej gospodarce leśnej, polskie lasy pozostają jednym z najważniejszych sojuszników w walce ze zmianami klimatu.
Z raportem GUS „Statystyki zmian klimatu. Polska na tle Europy” można zapoznać się pobierając go poniżej.
